انتشار کتاب «مرات الادوار و مرقات الاخبار»

تاریخ انتشار:
کتاب «مرات الادوار و مرقات الاخبار» تألیف مصلح الدین محمد لاری از سوی مرکز پژوهشی میراث مکتوب با همکاری پژوهشکده تاریخ اسلام منتشر شد.
 کتاب «مرات الادوار و مرقات الاخبار»

به گزارش بلاغ به نقل از میراث مکتوب، کتاب «مرات الادوار و مرقات الاخبار» تألیف مصلح الدین محمد لاری به تصحیح سیدجلیل ساغروانیان از سوی مرکز پژوهشی میراث مکتوب با همکاری پژوهشکده تاریخ اسلام منتشر شد.  
 
مرات الادوار و مرقات الاخبار اثر مصلح‌ الدین محمد لاری از دانشمندان و متکلمین بزرگ قرن دهم هجری است. این کتاب تاریخی عمومی است که از آفرینش جهان و خلقت آدم شروع می‌ شود و تا سال 974 ق. عصر زندگی مؤلف ادامه پیدا می‌ کند.
 
این اثر شامل یک مقدمه و ده باب است و بابهای ده‌ گانه آن عبارتند از: مبدا آفرینش، در بیان انبیا از ابتدا تا زمان نوح، پیشدادیان، کیانیان و انبیا و حکمای ایشان، ساسانیان، در ظهور نور اسلام و احوال خلفای کرام، سلاطین عهد عباسیه، در ظهور چنگیزخان، در بیان احوالات امیر تیمور، در احوال حسن بیک و اولاد او، در بیان دودمان عثمانی.
 
نثر این تاریخ به طور کلی نثری مدرسی و عربی‌ مآبانه است که در خطبه‌ ها به نثر مصنوع و متکلف گرایش می‌ یابد و در صورت اقتضا به نثری مسجع تبدیل می‌ شود.
  
این کتاب، تاریخی است عمومی که از آفرینش جهان و خلقت حضرت آدم شروع می‌شود و به سال 974 هجری قمری عصر زندگی مؤلف و سلطنت سلطان سلیم می‌ رسد. این تاریخ در یک مقدمه و ده باب نوشته شده است.
  
تعصبات مذهبی و درگیریها و شرایط اجتماعی و سیاسی خاص آن دوران سبب شد که بسیاری از دانشمندان ایران راهی کشورهای دیگر شوند. گروهی به هندوستان و گروهی به آسیای صغیر مهاجرت کردند.
  
مصلح‌ الدین محمد نیز ابتدا به هندوستان رفت و در دربار همایون‌ شاه از اعتبار والایی برخوردار شد. بعد از فوت همایون‌ شاه راهی مکه شد و بعد از سفر به عتبات راهی اسلامبول شد. در آنجا نیز پس از مناظرات و مباحثات در علوم عقلی و نقلی با علمای آن شهر، عظمت و اعتبار او به حد اعلی رسید و مورد تحسین و تکریم آنها قرار گرفت. بعد از سه تا چهار سال به یاری سلطان سلیم راهی دیاربکر شد و در شهر آمِد اقامت گزید.
 
اسکندرپاشا مقدم مصلح‌ الدین محمد را به شهر آمِدْ مغتنم شمرد و تولیت مدرسۀ خسروپاشا را به او داد. ظاهراً تا آخر عمر در همان مدرسه به تدریس و ارشاد مشغول بوده و در سال 979 هجری قمری در همان‌جا به رحمت ایزدی پیوست و در شهر آمد دفن گردید.
  
مصلح‌ الدین محمد لاری شعر هم می‌ سروده است و در شعرش «کلامی» تخلص می‌ کرده است؛ در این دوره رواج و کاربرد فراوان زبان فارسی در کشورهایی همچون هندوستان و حکومتهایی همچون عثمانی جای بسی مباهات دارد.
 
مصلح‌ الدین محمد اگرچه در دربار عثمانی زندگی می‌ کند امّا آگاهی کاملی از تقابل بین حکومت صفویان و عثمانیان دارد و اجازه نمی‌ دهد که هیچ‌ گونه عصبیّتی باعث خدشه‌ دار شدن تاریخش شود و تلاش می‌ کند تعادلی را در تمام تاریخ خود رعایت نماید.
 
ناشناخته ماندن این تاریخ و نویسنده آن نیز می‌ تواند از جنبه‌ های اهمیت این کتاب باشد. در حالی که نوشتن چنین تاریخی از فردی که خود استاد علوم عقلی و نقلی است از یک طرف و همچنین نوع گزینش مطالب از منابع مورد استفاده و چگونگی بهگزینی آنها از طرف دیگر می‌ تواند از وجوه ممتاز این تاریخ باشد.
 
این تاریخ در ضمن بیان وقایع تاریخی هر عصری به بررسی و شرح حال شعرا و دانشمندان و آثارشان که در دوره‌ های مختلف وجود داشته‌ اند، می‌ پردازد و گاه به نقد و بررسی عقاید و آراء‌ آنها نیز می‌ پردازد. از این دیدگاه تاریخ او شاید به نوعی تذکره نیز شباهت پیدا کند. این خصوصیت بیشتر دربارۀ شعرا و دانشمندان هم‌ عصر او بیشتر مصداق پیدا می‌ کند.
 
این تاریخ از دیدگاه این که دارای نسخه بدلهای فراوانی است حائز اهمیت است. زیرا اگر این تاریخ مربوط به قرن هشتم بود جای بحث نداشت. اما این که نسخه‌ ای متعلق به قرن دهم باشد و دارای این تعداد نسخه بدل باشد، مهم است و این خود می‌تواند دلیل مورد توجه بودن این تاریخ باشد.
  
این تاریخ دارای دو شعبه نسخه‌ نویسی است: یک گروه نسخه‌ هایی است که تعصبات و عقاید دینی در نگارش آنها نقش داشته است. چرا که قسمتهای مهمی از نسخه را حذف کرده‌ اند. مثلا در این گروه از نسخه‌ ها قسمتی از تاریخ که مربوط به امامت ائمه شیعه بوده است، حذف شده‌اند. اما در گروه دیگر نسخه‌ ها این اقدام صورت نگرفته است. هر کدام از این دو گروه نسخه‌ ها در حوزۀ عقیدتی خاص نوشته شده‌ اند و ما در تصحیح این متن مرز میان این دو گروه نسخه‌ ها را رعایت کرده‌ ایم که در زیرنویسها این موارد را مشخص کرده‌ ایم.
 
مؤلف اگرچه در ابتدای تاریخش از منابع و مآخذی که سود برده است، نام می‌ برد، امّا در درون متن نیز از آثاری نام می‌ برد که غیر از منابع اولیۀ اوست. مؤلف در بیان نقل قولها نام منبع و نویسندۀ آن را ذکر می‌ کند و مضامین تاریخ خود را به آنها مستند می‌ گرداند.
 
مؤلف زمانی که به بیان مسایل فقهی و علمی می‌ پردازد گاه اگر نظری را که عنوان می‌ کند که با نظرات او مخالف است، به نقد و بررسی آن نظریات می‌ پردازد و عقیده خود را نیز مطرح می‌ کند.
  
وجود چندین نامه از جمله نامه‌ خود مصلح‌‌ الدین محمد لاری به سلطان حسین حاکم عمادیه و همچنین نامۀ بدیع‌ الزمان همدانی و چند نامه دیگر و علاوه بر نامه‌ ها وجود وقف نامه‌ ها و تملک‌نامه‌ها و نوشته‌هایی که در ابتدای نسخه‌ها و ظهریۀ آنها آمده است از دیگر وجوه امتیاز این تاریخ است.
  
در این تاریخ علاوه بر خطبۀ اولیه‌ کتاب، در ابتدای باب دهم که به حکومت عثمانی می‌ پردازد. مجددا خطبه دیگری نویسنده نقل کرده است که این موضوع باعث شد حدسهای مختلفی در این‌ باره زده شود که در پیشگفتار کتاب مطرح شده است.
  
در پایان باید متذکر شد که مصلح‌ الدین لاری توانسته است مطالبی را که در دیگران در تواریخِ عمومی خود در چندین مجلد بیان کرده‌اند با بهگزینی درست و پسندیدۀ خود در مجلدی مطرح نماید.
 
یادآور می شود بخشی از هزینه های چاپ و انتشار این اثر از سوی آقایان یحیی شایسته منش و مهندس داریوش بوربور پرداخت شده است.

کتاب «مرات الادوار و مرقات الاخبار» در  دو جلد در 1137 صفحه از سوی مرکز پژوهشی میراث مکتوب با همکاری پژوهشکدۀ تاریخ اسلام   راهی بازار نشر شده است.

افزودن دیدگاه جدید

متن ساده

  • تگ‌های HTML مجاز نیستند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
  • آدرس های صفحه وب و آدرس های ایمیل به طور خودکار به پیوند تبدیل می شوند.